موضوع حمل کالای خطرناک همواره یکی از مهم‌ترین مسائل صنعت حمل و نقل به شمار می‌رود. حمل درست و اصولی کالا خطرناک آن قدر اهمیت دارد که هر تاجر و بازرگانی باید به خوبی با آن آشنا باشد. کالاهای خطرناک در دسته‌بندی‌های مختلف قرار می‌گیرند که هر یک از آن‌ها می‌تواند روش حمل و نقل خاص خود را داشته باشد. برای آشنایی بیشتر شما با این مبحث ما موضوع این مقاله را به معرفی کالاهای خطرناک و نحوه حمل و نقل آن‌ها اختصاص داده‌ایم.
معرفی کالای خطرناک
در حمل و نقل بین‌المللی به آن دسته از کالاهایی که می‌توانند برای وسیله نقلیه، محیط زیست و اموال خطر ساز باشند، کالای خطرناک می‌گویند. چنین کالاهایی باید بر اساس اصول و استاندارد‌های خاصی منتقل شوند. به عبارتی شرکت‌هایی می‌توانند نسبت به حمل و نقل کالاهای خطرناک بپردازند که دارای مجوز‌های لازم باشند.
انواع کالاهای خطرناک
قبل از این که بخواهیم به موضوع حمل و نقل کالای خطرناک بپردازیم، بهتر است ابتدا با انواع این کالاها آشنا شوید. کالاهای خطرناک در ۹ گروه دسته‌بندی می‌شوند که به آن‌ها کلاس گفته می‌شود. این کلاس‌ها به شرح زیر هستند.
کلاس ۱: مواد منفجره
منظور از مواد منفجره مواد جامد و مایعی است که می‌تواند در اثر واکنش‌های شیمیایی گاز تولید کرده و دارای سرعت انفجار باشند که در نهایت می‌تواند موجب آسیب به محیط شود. در واقع برای حمل و نقل این دسته از کالاهای خطرناک بخش پست بین‌المللی قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای را اعمال کرده است.
کلاس ۲: گاز‌ها
منظور از گاز‌ها تمام انواع گاز‌ها بوده و می‌تواند تمامِ گاز‌های سمی و غیر سمی و گاز‌های قابل اشتعال و غیر قابل اشتعال و یا گاز‌های خورنده را در بر بگیرد.
کلاس ۳: مایعات قابل اشتعال
منظور از مایعات قابل اشتعال هر نوع مایعی است که قابل اشتعال بوده و بخار‌های آن دارای نقطه اشتعال ۶۰ درجه سانتیگراد و کمتر باشد. این مایعات خود به دو گروه دسته‌بندی می‌شوند. گروه اول مایعات آتش‌زا نظیر بنزین بوده و گروه دوم مایعاتی هستند که قابل احتراق بوده و از نمونه آن می‌توان به گازوئیل اشاره کرد.
کلاس ۴: جامدات اشتعال‌زا
کالاهای جامد اشتعال‌زا به آن دسته از موادی گفته می‌شود که می‌توانند به راحتی موجب آتش سوزی شوند. از جمله جامدات اشتعال‌زا می‌توان به گوگرد، کبریت و نیرونفتالین اشاره کرد.
کلاس ۵: اکسید‌کننده‌ها و پراکسید‌های آلی
به موادی که می‌توانند به راحتی از خود اکسیژن آزاد کنند، اکسید‌کننده‌ها گفته می‌شود. این مواد می‌توانند باعث شوند تا سایر مواد به راحتی آتش بگیرند. پراکسید‌های آلی نیز می‌توانند به صورت جامد و یا مایع باشند و با استفاده از شعله خارجی به راحتی دچار آتش سوزی می‌شوند.
کلاس ۶: مواد سمی و عفونی
تعدادی از گاز‌ها وجود دارند که از نظر شیمیایی یا فیزیولوژیکی به عنوان مواد خنثی یا بی‌اثر شناخته می‌شوند. با این که این مواد غیر سمی هستند آما در حجم بالا می‌توانند موجب خفگی شوند. گاز‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند در تراکم پایین می‌توانند تأثیر مخرب داشته باشد و در صورتی که در نزدیکی آتش قرار بگیرند سمی می‌شوند.
مهم‌ترین ویژگی‌های مواد این کلاس مسموم‌کننده بودن، آتش‌زا بودن و سوزاننده بودن است.
کلاس ۷: رادیو اکتیو
نوع دیگری از کالاهای خطرناک که در این دسته قرار می‌گیرند، رادیو اکتیو‌ها هستند. رادواکتیو ها موادی هستند که قادرند از خود اشعه‌های بتا، گاما و آلفا ساطع کنند. با توجه به این که این مواد بسیار خطرناک بوده و حمل و نقل آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین در پست بین‌المللی برای حمل کالای خطرناک در این دسته در تمام مراحل بر روی آن‌ها رچسب‌های خاصی قرار می‌گیرد.
کلاس ۸: مواد خورنده
خورنده‌ها همان طور که از نامشان پیداست در صورتی که با مواد دیگری در تماس باشند و یا در صورتی که در حمل و نقل دچار نشتی شوند، می‌توانند موجب آسیب به سایر تجهیزات شوند و حتی به وسیله حمل و نقل نیز آسیب وارد می‌کنند.
این مواد به اندازه خطرناک هستند که حتی اگر با بافت‌های زنده نیز نیز در تماس باشند با استفاده از فعل و انفعالات خاصی می‌توانند موجب آسیب به بافت‌ها شوند.
استنشاق بخار این مواد یا تماس پوستی و مصرف آن‌ها می‌تواند موجب مسمومیت شدید در افراد شود و گاهی ممکن است این مواد از طریق پوست به درون بدن نیز نفوذ نماید. برخی از انواع مواد خورنده زمانی که در مجاورت آب یا دیگر مواد آلی نظیر فیبر یا کاغذ قرار بگیرند می‌توانند باعث ایجاد گرما شوند.
کلاس ۹: سایر کالاهای خطرناک
کلاس ۹ دیگر کالاهای خطرناک هستند که می‌توانند در زمان حمل و نقل بین‌المللی آسیب ایجاد کنند. چنین کالاهایی در هیچ یک از کلاس‌های ذکر شده قبل دسته‌بندی نمی‌شوند. از این مواد خطرناک می‌توان به یخ خشک، دانه‌های پلیمری، باتری و غیره اشاره کرد.
معرفی کالاهای خطرناک ممنوعه
دسته دیگری از کالاها وجود دارند که به آن‌ها کالاهای خطرناک ممنوعه گفته می‌شود. این کالاها تجهیزاتی هستند که حمل هوایی آن‌ها ممنوع شده است. بسیاری از مواد قرار گرفته در ۹ دسته‌بندی ذکر شده در این دسته کالاها قرار می‌گیرند و نمی‌توان آن‌ها را به صورت هوایی ارسال کرد. از جمله کالاهای ممنوعه می‌توان به مواد منفجره اشاره کرد.
در واقع در پروسه حمل و نقل هوایی برای جلوگیری از حمل کلا‌های خطرناک ممنوعه سخت گیر‌های زیادی اعمال شده و مراقبت شدیدی انجام می‌گیرد.
کالاهای خطرناک قابل پذیرش برای حمل و نقل هوایی
الا‌های قابل پذیرش برای حمل هوایی گروهی از کالاهای خطرناک هستند که اگر در بسته‌بندی‌های خاص قرار گرفته و اصول و شرایط خاص آن رعایت شده باشد، می‌توان آن‌ها را به صورت هوایی ارسال کرد. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که تحت هیچ شرایطی نمی‌توان این کالاها را همراه با مسافران و خدمه ارسال کرد.
حمل هوایی کالای خطرناک
در پست بین‌المللی برای حمل کالای خطرناک در بخش حمل هوایی محدودیت‌هایی شدیدی تعیین شده و قوانین سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد. به همین علت شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند باید در خصوص حمل هوایی کالاهای خطرناک اطلاعات ودانش کافی داشته باشند و بتوانند تمامی استاندارد‌ها را رعایت نمایند.
حال سؤالی که مطرح می‌شود این است که با اینکه کالاهای خطرناک برای هواپیما بسیار خطرناک بوده و می‌تواند آسیب‌های جدی ایجاد کند، چرا با این وجود آن‌ها را به صورت حمل هوایی ارسال می‌کنند؟ برای پاسخ به این سوال باید بگوییم همان طور که همه ما می‌داننم حمل و نقل هوایی سریع‌ترین راه برای ارسال بار به تمام نقاط دنیا است.
برخی از کالاهای خطرناک باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقصد برسند و مدت زمان حمل آن‌ها بسیار اهمیت دارد. به همین علت برای چنین کالاهایی حمل هوایی را انتخاب می‌کنند. از سوی دیگر گاهی اوقات برای ارسال کالاهای خطرناک به برخی از مناطق تنها می‌توان از حمل هوایی استفاده کرد.
از آن جایی که در حمل و نقل هوایی مسائلی همچون تغییرات دما و فشار و لرزش هوپیما نیز وجود دارد، بنابراین با توجه به ویژگی‌های خاص کالاهای خطرناک؛ در زمان حمل آن‌ها باید استاندارد‌های خاص رعایت شود تا خطری برای هواپیما و سرنشینان آن ایجاد نشود.
نکات مهم برای حمل کالای خطرناک
در پست بین‌المللی برای ارسال کالاهای خطرناک قوانین خاصی تعیین شده و در صورت عدم رعایت هر یک از آن‌ها امکان حمل کالای خطرناک وجود نخواهد داشت. از مهم‌ترین نکاتی که برای حمل کالاهای خطرناک باید مورد توجه قرار بگیرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- به کار بردن ظروف مناسب برای کالا که در استاندارد بین‌المللی تعیین شده باشد.
- مقدار هر بسته به اندازه استاندارد باشد.
- دستورالعمل‌های بسته‌بندی رعایت شده باشد.
- برای بسته‌بندی آن‌ها از مواد جاذب و نشت گیر استفاده شده باشد.
- سطوح خارجی هر یک از بسته‌ها برچسب‌گذاری و علامت‌گذاری شده باشد.
- ارائه اسناد و مدارک مورد نیاز
- کالاهای خطرناک ناسازگار جدا شوند.
نحوه بسته‌بندی کالای خطرناک
برای حمل کالای خطرناک ابتدا باید آن را بر اساس استاندارد‌هایی بسته‌بندی کرد. بسته‌بندی کالاهای خطرناک از مهم‌ترین موضوعات این مبحث به شمار می‌رود. با توجه به خطرناک بودن این مواد مراجع بین‌المللی برای بسته‌بندی چنین کالاهایی قوانین خاصی را در نظر گرفته‌اند.
بسته‌بندی هر یک از کالاها با توجه به این که در کدام کلاس قرار گرفته و میزان خطرناک بودن آن ها چقدر است، می‌تواند متفاوت باشد. به عبارت دیگر برای هر کالایی بسته‌بندی خاصی وجود دارد. به طور کلی کالاهای خطرناک می‌توانند در یکی از سه گروه یک و دو و سه باشد.
بسته‌بندی گروه اول یا I برای کالاهایی در نظر گرفته شده که بسیار خطرناک هستند. دسته دوم یا II برای کالاهایی ارائه شده که میزان خطر آن‌ها در سطح متوسط است. در نهایت بسته‌بندی III برای کالاهای خطرناکی بوده که میزان خطر آن‌ها نسبت به دو گروه دیگر کمتر است.
گاهی ممکن است برای یکی از کالاهای خطرناک بیش از یک گروه بسته‌بندی استفاده شود که این بسته‌بندی خطرناک‌ترین گروه است. در واقع در بسته‌های حمل کالاهای خطرناک حروف‌هایی که بعد از شماره بسته‌بندی درج می‌شوند نوع گروه بسته‌بندی را بیان می‌کند. که این حروف یکی از سه حرف X، Y و Z است.
جمع‌بندی
امروزه با توجه به اینکه صنعت حمل و نقل پیشرفت‌های زیادی داشته، می‌توان از آن برای حمل کالاهای خطرناک استفاده کرد. کالاهای خطرناک به دلیل دارا بودن ویژگی‌های خاص باید بر اساس استاندارد‌های خاصی حمل و ارسال شوند. به علاوه به دلیل این که چنین کالاهایی باید در مدت زمان کمی به مقصد برسند تا احتمال خطر آفرینی آن‌ها کمتر باشد، برای حمل آن‌ها معمولاً از حمل هوایی استفاده می‌شود.
همان طور که اشاره کردیم کالاهای خطرناک در گروه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شود و هر یک از آن‌ها بر اساس میزان خطرناک بودنشان دارای بسته‌بندی خاصی هستند. ما در این مطالب سعی کردیم هر یک از این کالاها و نکات مهم برای حمل آن‌ها را برای شما بیان کنیم.
برخی از سؤالات متداول
منظور از مواد رادیو اکتیو چیست؟
مواد رادیو اکتیو به موادی گفته می‌شود که می‌تواند اشعه‌های بتا، گاما و آلفا تولید کند.
کالاهای خطرناک به چه نوع کالاهایی گفته می‌شود؟
کالاهای خطرناک به کالاهایی گفته می‌شود که می‌توانند به محیط زیست، وسایل و اموال آسیب وارد کنند.
چرا برای حمل کالاهای خطرناک از حمل هوایی استفاده می‌شود؟
ویژگی‌های کالاهای خطرناک به گونه‌ای بوده که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقصد برسند؛ بنابراین برای جلوگیری از بروز حادثه و سریع رسیدن مواد به محل برای حمل آن‌ها از حمل هوایی استفاده می‌کنند.
منظور از مواد خورنده چه نوع موادی هستند؟
منظور از مواد خورنده موادی است که در صورت تماس با مواد دیگر و یا در صورتی که در حمل و نقل دچار نشتی شوند، می‌توانند موجب آسیب به سایر تجهیزات شده و حتی به وسیله حمل و نقل نیز آسیب وارد می‌کنند. این مواد حتی در صورت تماس با بافت زنده هم می‌توانند موجب آسیب جدی به آن شود.
